Bilimsel Yayıncılığın Gerçek Maliyeti
İtibarlı bilimsel yayıncıların bugünlerde korktuğu şeylerin başında açık erişim geliyor. Bu herkese açık bilgi paylaşımı yöntemi bilimsel yayıncıların para musluklarını tehdit eder duruma geldi. Eskiden, dijital dünyanın getirdiği avantajlar henüz yokken, basılı bilimsel dergi çıkaran yayıncılar, bilginin dağıtılması ve ulaştırılması konusunda en önemli kurumlardı. Günümüzde de bilgi paylaşım platformları arttıkça itibarlı geleneksel yayıncılar bunlara karşı bir duruş sergilemeye başladılar. Özellikle kendilerini tehdit eden açık erişim sistemine karşı argümanlar bulmak onlar için en önemli savunma mekanizması haline geldi. Ama bu konuda kendi açılarından haklı sayılırlar çünkü kaybedebilecekleri para gerçekten dudak uçuklatıcı!
Maliyet dengesi
Yüksek etki faktörlü dergilerin yayıncılarının çoğu bilim insanlarından veya bağlı oldukları kurumdan sayfa başına yüzlerce lira kesiyor. Eğer makalelerinize resim, grafik gibi fazladan içerik eklemek isterseniz bunlardan da ekstra ücret kesiyorlar. Bazı yayıncılar da geri ödemesiz bazı ücretler kesiyorlar. Örneğin makaleniz yayıncının hakem değerlendirmesinden sonra reddedilse bile paranızı artık geri alamıyorsunuz.
Yapılan araştırmalara göre bilimsel yayıncılık yılda 10-12 milyar dolarlık bir sektör haline geldi ve her yıl yaklaşık 2 milyon adet bilimsel makale yayınlanıyor. Ortalamaya vurduğunuzda her bir makalenin maliyeti yaklaşık 5000 dolar oluyor. Sektör uzmanlarına göre bilimsel yayıncılıkta kar oranları %20 ile %30 arasında değişiyor, bu da bir yayıncının bir makaleyi yayınlamasının maliyetinin 3500 ile 4000 dolar arasından olduğunu gösteriyor.
Açık erişim yayıncıları ise endüstri ortalamasının çok altında ücretler talep ediyorlar. Örneğin en büyük açık erişim yayıncılarından olan BioMed Central ve PLoS, hakem değerlendirmesinden geçmiş her makaleyi dergilerinde yayınlamak için 1350 ile 2250 dolar arasında bir ücret talep ediyorlar. Bu tabii ki en popüler yayıncılardan biri, tüm açık erişim yayıncılarının ortalamasını göz önüne aldığımızda makale başına maliyet 660 dolara kadar düşüyor.
Açık erişime giden yol
Bilim insanlarının çoğu makalelerini prestijli dergilere gönderme konusunda teşvik ediliyorlar. Bunun için gerekli olan ücret de genellikle bağlı bulundukları kurumlar veya üniversiteler tarafından ödeniyor. Çok az bir kısmı bu ücretleri kendi başlarına karşılıyor. Aslında bu açıdan bakacak olursak onlar için yayın yapmak ücretsiz oluyor. Fakat kurumların artık bütçelerini aşmaya başlamaları açık erişim sistemini tek çıkış noktası olarak gösteriyor. Yeni ve taze bilimsel çalışmaların yayınlanabilmesinin en etkili ve kolay yolu budur.
İtibarlı yayıncıların açık erişime geçmesi yayıncılık ücretlerini düşürebilir ama tüm sistemi açık erişim üzerine kurmak da yayıncıların başka gelir kalemi kalmayacağı için ön üyelik ücretlerini yükseltebilir. Bu sorunun çözümü ise yayıncıların ortalarda bir noktada buluşmasından geçiyor.
