18

Tez ile Bilimsel İnceleme Arasındaki Fark

Yüksek lisans ve doktora derecesi alabilmek için genelde bilimsel bir yapıt ortaya koymak gerekir. Bu yapıtlara İngilizcede “thesis” ve “dissertation” deniyor ama bu terimlerin tam olarak ne için kullanıldığı biraz kafa karıştırıcı olabiliyor.

Öncelikle “thesis”in Türkçesi “tez”dir ve bu bizim akademik çalışmalar için kullandığımız genel bir terimdir. Özellikle Amerikan üniversitelerinde “thesis” kelimesi genelde yüksek lisans derecesi almak için hazırlanan bir akademik çalışma anlamında kullanılır. Tezlerin konusu orijinal olur ve bir hipotez üzerine kurulur. Aynı zamanda üniversitenin denetimi altında yapılır.

“Dissertation” kelimesini ise Türkçeye bilimsel inceleme olarak çevirebiliriz. Bu çalışmanın tezden farkı çok daha kapsamlı olması ve hazırlayanın düşüncelerini de içermesidir. Yine yurt dışındaki çoğu üniversitede bu kelime doktora derecesi almak için yapılan geniş kapsamlı bir bilimsel çalışma olarak tanımlanır. Bu çalışma tezden çok daha fazla araştırma ve delil içerir.

Karışıklık

Dünyadaki çoğu üniversite “tez” ile “bilimsel inceleme”yi iki farklı çalışma olarak kabul ediyor. Aslında tez de bir bilimsel çalışma olarak kabul edilebilir, hatta yukarıda belirttiğim gibi Türkiye’de tez ile bilimsel çalışmanın isimleri genelde aynıdır ve birbiri yerine kullanılır. Buradaki karışıklık aslında İngilizce terimlerden geliyor. “Thesis” ve “dissertation” kelimeleri çoğu üniversitede farklı çalışmalar için kullanılsa da, özellikle İngiltere’deki bazı üniversitelerde birbiri yerine de kullanılabiliyor.

Yukarıda tanımladığım şekliyle “tez” ile “bilimsel inceleme”nin kapsamları genelde Amerikan üniversitelerinde geçerlidir. İngiliz üniversitelerinde ise durum bunun tam tersidir. Eğer doktora derecesi almak istiyorsanız “thesis” yani tez yazmak zorundasınız. Eğer bir yüksek lisans derecesi alacak iseniz de “dissertation” yani bilimsel inceleme yazmalısınız.

Türkiye’de Durum Nasıl?

Türkiye’de ise durum bunun ortasıdır diyebiliriz. Genelde biz bu iki çalışmayı yüksek lisans tezi ve doktora tezi diye adlandırırız. İkisinde de “tez” kelimesini kullanırız fakat içerik olarak baktığımızda doktora tezlerimiz bilimsel incelemeye daha yakındır. Tezler zaten olan bir literatüre referans olarak eklenir, bilimsel incelemeler ise bu kaynakları adı üstünde daha detaylı inceleyerek orijinal düşüncelerle bir sonuç ortaya çıkarır.

Özet

Yazdıklarımızı özetleyecek olursak, tez yüksek lisans derecesi almak, bilimsel inceleme ise doktora derecesi almak için yazılır. Tezde orijinal bir araştırma yapmanız, bilimsel incelemede ise bu araştırmanın analizini yapmanız gerekir. Örnek mi? Mesela Türkiye’de çalışanların şirketlerine bağlılıkları isminde bir çalışma yaptınız, anketler doldurdunuz, hipotez ortaya koydunuz ve bir sonuca vardınız. Bu bir tezdir. Fakat bu çalışmanın sonuçlarını değerlendiren daha geniş kapsamlı bir çalışma yaparsanız bu da bir bilimsel inceleme olur. Ancak sonuç olarak, her halükarda ikisini yazmak için de ciddi bir zaman ve çaba gerekir.

X

Ücretsiz makalelerinizi tükettiniz.

Araştırma yazarlığı ve akademik yayıncılık konusundaki tüm kaynaklarımıza sınırsız erişim sağlamak için ücretsiz üye olun:

  • 320 + blog makaleleri
  • 50+ Web Seminerleri
  • 10+ Uzman podcast
  • 10+ e-Kitap
  • 10+ Kontrol Listesi
  • 50+ İnfografikler