İyi Bir Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Günümüzün bilim dünyasının aşırı rekabet ortamında, araştırma konunuzun ne kadar güncel ve anlamlı olduğunu ifade etmeniz ve bunu destekleyecek güçlü bir araştırma sorusuna sahip olmanız gerekiyor. Bunun için de literatür taraması yapmanız şart. Peki, konunuzla ilgili mevcut kaynaklar arasında yapacağınız taramada ne kadar derine inmelisiniz? İşte, meselenin en can alıcı sorusu bu!

Literatür taramasının amacı

Araştırma sorusu, çalışmanızın temelini oluşturur. Yani bilimsel çalışmalar için kilit nokta, cevabı aranacak araştırma sorusunun ta kendisidir. Yeterince dikkatle belirlenip, doğru şekilde ifade edilmemiş bir araştırma sorusu – örneğin bu sorunun kapsamı fazla geniş olabilir – şüpheli bir hipotezin ortaya atılmasına neden olabilir. Araştırma sorusunun, mantıklı ve test edilebilir bir sonuca ya da hipoteze ulaşmanıza izin verecek biçimde düzenlenmesi ve sunulması esastır. Eğer ki danışmanınız, sorunuzdaki hataları zamanında yakalamazsa, bu uzun vadede daha da şüpheli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, doğru soruyu sorabilmek için çok sağlam bir literatür taraması yapmak gerekir.

İlgili literatürün taranması, araştırma problemi ile ilgili bilgi içeren dokümanların sistematik bir biçimde tanımlanmasını, tasniflenmesini ve analiz edilmesini kapsar.

Basit kuralları uygulayın

Akademik dünyada, çalışmanın derinliği ve sahası mevcut kaynaklarla ilişkilidir. Taramanıza başlarken, şu basit kuralları göz önünde bulundurabilirsiniz:

• Sınırlı bir geçmişe sahip yeni bir alan seçerseniz, konu üzerinde derinlemesine araştırma yapmanız gerekir.
• Yerleşmiş bir teoriyi genişletmek ya da ona karşı bir tez savunmak istiyorsanız, söz konusu teorinin başlangıç noktasına dönmelisiniz.
• Her teorinin karşı argümanları mevcuttur ve siz de birbirine ters düşen argümanların ana hatlarını çıkarmalısınız.
• Taramanızın kronolojisi, sizi araştırma sorunuzu doğrulamaya götürecektir. O yüzden, bu kronoloji içinde hiçbir boşluk bırakmamaya veya herhangi bir şeyi atlamamaya özen göstermelisiniz.

Arama yönteminiz de önemi!

Literatür taramanızın kalitesi, büyük oranda arama yönteminize bağlıdır. Tarama yaparken şu kaynakları kullanabilirsiniz:

• İnternet: İnternetteki çeşitli arama motorları, birçok bilgi kaynağını otomatik bir şekilde tarar ve birtakımindeksler oluşturur. Bu indeksler üzerinden sorgulama ise, seçeceğiniz belli anahtar kelimeler ve diğer yardımcı unsurlardan faydalanılarak yapılır. Ancak, tercih ettiğiniz anahtar kelimeler büyük önem taşır çünkü:
• Çok fazla sayıda sonuç listelenirse, kafanız karışabilir,
• Çok az sonuç listelenirse, klasikleşmiş çalışmaları ya da en yeni çığır açan tezleri gözden kaçırabilirsiniz.
• Bu konuda, başkalarının tezlerinin anahtar kelimelerine göz atarak aramanızı genişletebilirsiniz.
• Kitaplar, hakemli- hakemsiz dergiler, eski tezler, arşivler ve diğer akademik yayınlar
• Meslektaşlarınız, danışmanınız, bölümünüzde görev alan öğretim üyeleri ve kütüphaneciler de bu çalışma sırasında size yardımcı olabilir.

Son olarak, literatürdeki çalışmalar özetlenirken bilimsel etik kuralları konusunda dikkatli olunmalı ve yapılan alıntılar için mutlaka kaynak gösterilmelidir.

Gelişmelerden haberdar olun!

Şimdilerde, araştırmacıların çoğu mülakatlarda karşılarına çıkabilecek ‘En son gelişmeleri takip ediyor musunuz?’ sorusunun tedirginliğini yaşıyor. Güncel gelişmeleri takip etmek için, İnternet üzerinden uygun anahtar kelimelere göre RSS takibi ve dergi uyarılarını kullanabilirsiniz.

Kesinlikle zaman kaybı değil!

Henüz kariyerinin başında olan bazı akademisyenler, literatür taramasını zaman kaybı olarak görüyor ve hemen kolları sıvayıp, araştırmaya başlayabilmek için bu adımı özensizce geçiştirebiliyorlar. Oysa ki, bu tarama çalışmanın kalitesi, tutarlılığı, kapsamlılığı, metodunun ve bir araştırmacı olarak sizin güvenirliliğinizin değerlendirilmesini sağlar. Ve araştırmanızın daha sonraki çalışmalar için sağlam temellere oturmasını sağlar. Kapsamlı bir inceleme yapmadan yürütülen bir araştırmanın, aynı konuyu ele alan daha önceki incelemelere ters düşmesi tehlikesi bile vardır. Detaylı ve yeterli literatür taraması yapan herkes, çalışmasının başarılı sonuçlarını gördükten sonra bunun bir zaman kaybı olmadığını anlayacaktır.