18

Yaşam Bilimlerinde Açık Erişim Yayıncılığı: bioRxiv

Önceden yayınlamak niye?

İlk bilimsel derginin kuruluşundan bu yana, bilimsel bilginin yayılma süreci prensip olarak aynı kalmıştır – sonuçlar yazılır, akran değerlendirmesi yapılır ve sonunda makale yayınlanır. Bu süreç, kaliteli çalışmaların üretilmesine yardımcı olur ancak sıradan bir biyoloji makalesinin yayınlanması bile inanılmaz zaman alır. Bu süre ortalama altı ayı bulur. Hatta bazen yayınlanması bir yıl bile sürebilir.

Fizikçiler, bilgisayar mühendisleri, matematikçiler ve ekonomistler 90’lı yıllardan beri çalışmalarını akran değerlendirmesi olmaksızın ve resmi bir dergide yayınlanmadan önce arXiv.org gibi bazı platformlarda online olarak paylaşıyorlar. Benzer önbaskı sunucuları hayat bilimlerinde de var, ancak şimdiye kadar nadiren kullanılıyorlardı çünkü araştırmacılar bunun kariyerlerine gölge düşüreceğinden endişe ediyorlardı.

Ancak günümüzde sayıları her geçen gün artan bir grup yaşam bilimcisi, makalelerini doğrudan açık erişimli bir önbasım adresine yükleyerek bu tabuyu yıkmaya karar verdi.

bioRxiv nedir?

bioRxiv, hayat bilimi konusunda yayınlanmamış makaleler için sağlanan ücretsiz ve online bir arşiv ve dağıtım servisidir. Sistem 2013 yılında kâr amacı gütmeyen bir araştırma ve eğitim kurumu olan Cold Spring Harbor Laboratory tarafından kurulmuştur. bioRxiv, yukarıda bahsettiğimiz ArXiv’in benzeridir.

Bu uygulamada, makaleler geleneksel dergilerin aksine akran değerlendirmesine tabi tutulmaz. Ancak çalışmalarda hayat bilimleri dışında içerik var mı diye tarama yapılır. Ayrıca sistem meslektaşlar ve diğer okuyucuların bu platformda yer alan çalışmalar hakkında yorum yazmalarına izin verir.

2016’nın Ocak ayından itibaren, bu sistemde depolanan çalışmaların bazı dergilere doğrudan transfer edilmesi de mümkün hale geldi. Bu aktarım sırasında çalışmalar dahil oldukları bilim alanı üzerinden etiketleniyor ve aşağıdaki 3 kategoriye göre işaretleniyorlar:

  1. Yeni sonuçlar: bir alandaki ilerlemeyi gösteren makaleler.
  2. Teyit eden sonuçlar: daha önce yayınlanmış olan bir çalışmayı yineleyen ve onaylayan makaleler.
  3. Karşıt sonuçlar: önceki çalışmalara ters düşen sonuçlar içeren veya büyük oranda tekrarlanan deneysel yaklaşımları desteklemeyen makaleler.

bioaRxiv’in mevcut kullanımı

Ne yazık ki, bioRxiv hâlâ yaşam bilimleri camiası tarafından yaygın olarak kullanılmamaktadır. Ancak hızla yayılmaya başladığı da bir gerçektir. Bazı verilere göre, 2013’te sitede 100 çalışma depolanırken, bu sayı 2016 yılında 4700’e yükselmiştir.

Sitenin mevcut en büyük rakipleri, arXiv’ın “niceliksel biyoloji” bölümü ve PeerJ Preprints’tir.

bioRxiv’de yayınlamalı mı?                                      

Bu sistemin artıları olduğu gibi olumsuz yönleri de vardır.

Artıları:

  • bioRxiv arama ve görünürlük avantajına sahip tek bir platformdur.
  • Ön yayıncılık, dergilere özgü formatların yarattığı bıkkınlığı ortadan kaldırır.
  • Makaleler klasik dergilerin aksine online olarak hemen görüntülenir.
  • Ön yayıncılık çalışmanızı daha sonra geleneksel dergilere göndermenize engel olmaz. (‘Hücre’ dergileri hariç)

Eksileri:

  • bioRxiv’de herhangi bir çalışma paylaşılabilir. Hakem değerlendirmesi ise araştırma kalitesi için önemli bir filtre görevi görür.
  • Dergiler etki faktörüne göre değerlendirilirler. Ancak bioRxiv’de bu konsept bulunmamaktadır.

bioRxiv olmalı mı, olmamalı mı?

Çalışmalarınızı bioRxiv üzerinden paylaşmadan önce aşağıdaki unsurları da göz önünde bulundurunuz:

Baskı öncesi yayınlar daha hızlı yayınlanmayı sağlar. Ancak geleneksel dergilerde olduğu gibi akran değerlendirmesi yoktur. Bu değerlendirmelerin asıl amacı ise hatalı çalışmaları filtrelemektedir.

Pek çok kişi artık çalışmaların hakemler tarafından gözden geçirilmesindense, bu sistemde olduğu gibi, daha geniş kitleler tarafından değerlendirilmesini savunuyor.

Online depoları ücretsiz olarak kullanabilirsiniz, dergiler tarafından talep edilen yüksek yayın maliyetleri ise henüz haklı olarak gerekçelendirilememektedir

X

Ücretsiz makalelerinizi tükettiniz.

Araştırma yazarlığı ve akademik yayıncılık konusundaki tüm kaynaklarımıza sınırsız erişim sağlamak için ücretsiz üye olun:

  • 320 + blog makaleleri
  • 50+ Web Seminerleri
  • 10+ Uzman podcast
  • 10+ e-Kitap
  • 10+ Kontrol Listesi
  • 50+ İnfografikler