Doktora Yeterlilik Sınavında Başarılı Olmak İçin Etkili İpuçları
This article is also available in: English
Doktora yeterlilik sınavı, öğrencinin lisansüstü programının ilk aşamasını başarıyla tamamlayıp tamamlamadığını belirleyen şartlardan sadece biridir ve doktora derecesi adaylığına kabul için yapılmaktadır. Sınav, okula veya bilimsel alanın kendisine bağlı olarak değişmektedir. Yani tek tip bir standart sınav prosedürü aslında mevcut değildir. Yazılı sınavı varsa, “kapalı kitap” türünde sınav yapılmaktadır. Bu gibi bir sınavda yazılı bileşen iki bölümde olabilir: biri öğrencinin özel bölüm ilgi alanlarının genel alanını kapsarken diğeri ise öğrencinin önerdiği tez araştırmasının konusuna ve genel alanına odaklanır. Sınavın amacı, fakülteye, öğrencinin doktoraya kabulünden bu yana akademisyen olma yolundaki ilerlemesini değerlendirmede yardımcı olmaktır. Ayrıca, öğrencinin araştırmaya veya doktora derecesi almaya gereken becerileri ne ölçüde edindiğini belirlemeye de yardımcı olur.
Yeterlilik sınavı genellikle öğrencinin danışma kurulu ve öğrencinin danışma kurulunun tavsiyesi üzerine fakülte tarafından seçilen bir veya iki farklı öğretim üyesi tarafından oluşturulur ve yönetilir. Gerektiğinde komite, bölüm veya üniversite dışından bir sınav görevlisi davet edebilir. Yeterlilik sınavı, bölüme bağlı olarak hem yazılı (iki gün üst üste üç veya dört saat) hem de sözlü (iki veya üç saat) olabilir. Programın doktora aşamasına geçişini hızlandıran öğrenciler için veya istisnai durumlarda başka nedenlerle başka düzenlemeler de yapılabilir.
Doktora yeterlilik sınavı nedir?
Yeterlilik sınavının amacı, fakültenin öğrencinin üniversitede programa girmesinden bu yana akademik ilerlemesini değerlendirmesine yardımcı olmaktır ve bu değerlendirmenin yapıldığı yollardan sadece biridir. Her ne kadar tüm öğrencilerden yüksek kalitede performans beklense ve talep edilse de her yazılı ve sözlü sınav o öğrencinin ilgi alanlarına, hedeflerine ve üniversitedeki önceki çalışmalarına göre şekillendirilir. Bazı üniversitelerde, içeriğinden tüm öğrencilerin eşit derecede sorumlu tutulduğu sabit bir müfredat veya ders programı olmayacaktır. Öğrenciler bölüme farklı geçmişlere ve hazırlık derecelerine sahip olarak geldikleri ve normalde yeterlilik sınavlarına girilmeden önce sadece iki yıllık tam zamanlı eğitime izin verildiği için, öğrenciler sınav deneyimine çeşitli hazırlıklarla gelirler. Öğrencilerden normalde sınavda farklı performans göstermeleri beklenir. Bu nedenle, doktora programının tez araştırma aşamasına geçiş, yalnızca sınav performansına değil, öğrencinin performansı ve ilerlemesinin toplamının fakülte tarafından değerlendirilmesine bağlıdır. Bu nedenle, yeterlilik sınavlarındaki performansı yetersiz bulunan öğrencinin sınava tekrar girmesine izin verilmez (bazı üniversitelerde). Ancak bazı okullarda sınava tekrar girilmeye izin verilmektedir.
Yeni başlayan doktora öğrencileri için yeterlilik sınavı oldukça korku duygusu uyandırabilmektedir. Yeterlilik sınavları birçok okul ve program arasında farklılık göstermektedir. Ayrıca, bir yüksek lisans öğrencisini bir doktora adayına dönüştürmek için bir dönüm noktası görevi de görmektedir.
Doktora yeterlilik sınavında başarıya giden yol için altın öğütler
Her ne kadar tek tip bir yeterlilik sınavı olmasa da bu yazımızda yer alan tavsiyelerin çoğu, bitirme tezi savunması da dahil olmak üzere doktora programınızdaki herhangi bir önemli adımı müzakere etmenize yardımcı olmak için faydalı olacaktır. Ayrıca bu yazımız, yeterlilik sınavını geçmekle kalmayıp başarılı olmanıza da yardımcı olacak bazı ipuçları içermektedir.
1. Yeterlilik Sınavı Komiteniz Hakkında Bilmeniz Gerekenler:
A. Yeterlilik Sınavı komitenizi tanıyın. Her komite üyesinin uzmanlık alanlarını ve hangi dersleri öğrettiklerini tespit edin. Onlarla çalışan, onlardan ders almış veya kendi yeterlilik sınavlarına girmiş diğer lisansüstü öğrencilere danışın. Sınav anında size sorabilecekleri soruları tahmin etmeye çalışın ve harika cevaplarınızın hazır olduğundan emin olun. Ancak her bir komite üyesinin ne soracağını tahmin etmek için çok da fazla zaman harcamayın. Konunuzun hakkında detaylıca makaleler ve gerekli literatür kaynaklarını okumaya odaklanın ve konunuzu bildiğinizden emin olun.
B. Sizden ne beklenildiğini bilin. Sınava girmeden önce komite üyelerinizle en az iki kez görüşün. Sınav için neleri kapsamanız gerektiği hakkında bir diyalog oluşturun ve belirli sorular sormaktan çekinmeyin.
2. Yeterlilik Sınavına Nasıl Çalışmalısınız:
A. Hazırlanmak için kendinize zaman tanıyın. Muhtemelen birçok taslaktan geçmeniz gerekeceğinden, verileri düzenlemeye ve doktora projesi (tezi) teklifinizi mümkün olan en kısa sürede proje başvuru taslağınızı yazmaya başlayın. İhtiyacınız olacak tüm arka plan ve genel bilgilerde uzmanlaşmak için sınavdan önce kendinize 1-2 aylık yoğun bir çalışma ayırın.
B. Bol bol kitap okuyun. Bu yeterlilik sınavında bilginizin hem derinliği hem de genişliği konusunda test edileceksiniz, bu yüzden konunuzu ne kadar çok bilirseniz o kadar iyi olacaktır. Sınavdan bir ay önce tam zamanlı işinizin yoğun bir çalışma içinde olmanız olmalıdır ve çok sayıda defter edinerek kendinize notlar, diyagramlar ve çizimler oluşturun. Bolca ders notu çıkartın.
C. Danışman hocanızı çalışmanıza dahil edin. Danışmanınızdan, özellikle proje teklif sunumunuzu gözden geçirirken, sizi test etmesini ve materyal sunumunuzu eleştirmesini isteyin. Danışmanınız muhtemelen komitenizdeki öğretim üyelerini tanıyacaktır ve soruları için plan yapmanıza yardımcı olabilir. Unutmayın, danışmanınız da sizin başarılı olmanızı istiyor.
D. Pratik yapmak sizi mükemmelleştirir. Her hafta yaptığınız laboratuvar toplantıları veya grup toplantıları sırasında sıra size gelince dersleriniz ve tez önerileriniz hakkında farklı sorular sorun, yorumlar edinmeye çabalayın. Bu grup toplantıları ve sunumlar acımasız bir çile gibi olsa da ve bazen tamamen yenildiğinizi hissetseniz de bu uygulama sizi en kötüsüne hazırlayacaktır ve her hafta kendinizi kurtarmak için motive edecektir. Gerçek sınav zamanı geldiğinde, yeterlilik sınavınızdaki eleştirileri ele almaya, alanınızdaki herhangi bir konuyu detaylandırmaya ve herhangi bir durumun üstesinden gelmek için ayaklarınızın üzerinde düşünmeye hazır olacaksınız. Aslında, alıştırma seanslarınızın gerçek sınavınızdan çok daha zor olduğunu bile fark edeceksiniz.
3. Sınav Esnasında Yapmanız Gerekenler:
A. İyi bir hikaye anlatın. Sınavınızda materyal sunarken, onu ilgi çekici hale getirmelisiniz. Her zaman büyük resimle başlayın ve sizden istenildiğinde ayrıntıları ekleyin. Konunuzun gerçeklerini sadece ezberlemeyin, onları açık ve ilgi çekici bir şekilde sunmaya çalışın. Komiteniz sadece bilginizi değil, öğretme yeteneğinizi de test ediyor. Başarılı bir sınav, genellikle akranlar arasında teşvik edici bir tartışmaya dönüşecektir. Bu, yalnızca diğer araştırmacılarla sohbet etme becerinizi değil, aynı zamanda konunuza olan hevesinizi de gösterir.
B. Bir sorunun cevabını bilmiyorsanız kabul edin, ancak olası bir çözüm ve test etmenin bir yolunu sunun. Beyninizdeki bilgi miktarı, bu bilgiyi problemleri mantıklı bir şekilde çözmek ve sorulara yaratıcı bir şekilde yaklaşmak için nasıl kullandığınız kadar önemli değildir. Kapsamlı sunum pratiği, ayaklarınızın üzerinde düşünmeniz için sizi eğitecek ve sınavınız için keskin kalmanızı sağlayacaktır.
C. Proje teklifinizde ustalaşın. Başarılı bir araştırma önerisi hazırlamak ve sunmak, yeterlilik sınavınızın en önemli yönüdür. Teklifiniz iyi tasarlanmışsa, sınav komitenizin genel bilginizdeki küçük boşlukları gözden kaçırması daha olasıdır. İlk adım, teklifinizi danışmanınız ve onu okuyacak herhangi birinin yardımıyla yazmaktır. Bir hibe yazıyormuş gibi yaklaşabilirsiniz. İyi yazılmış bir teklifin sunulması da kolay olacaktır ve literatür bilgilerini, hipotezinizi, gerekçelerinizi, deneysel tasarımı, beklenen sonuçları ve olası riskleri ele almalıdır. Eğer konunuzu bilim dışı arkadaşlarınıza veya ailenize açıklayabiliyorsanız iyi gidiyorsunuzdur. Özellikle olası riskler üzerinde test edileceksinizdir ve teklifinizi kurtarmak için alternatif yaklaşımlar önermeniz istenecektir. Sınava girmeden önce bu konuları iyice ele aldığınızdan emin olun.
D. Resim çizin. Sunumunuza bir odak noktası vermek için resimler, diyagramlar ve grafikler çizerek beyaz tahtayı (veya sunumunuzu) kendi yararınıza kullanın. İyi bir görsel, komiteye bir referans noktası verecek ve tartışmayı kontrol etmenizi sağlayacaktır. Yine büyük resimle başlayın ve istendiğinde ayrıntıları ekleyin. Son derece ayrıntılı bir diyagramla başlarsanız, yalnızca daha ayrıntılı soruları davet edersiniz. Ve rahatlamayı unutmayın. Kendinizi profesyonel ve sakin tutun. Gerçekten stresle mücadele ediyorsanız ve sakin kalamıyorsanız oturmayı ayakta durmaktan daha kolay bulabilirsiniz. Ayrıca şık giyinmek de iyi bir fikirdir. Komiteniz bir grup müstakbel meslektaşınız kadar bir engel değildir ve sınavınız üstlenmek üzere olduğunuz araştırma yolculuğuna dikkatle odaklanmanıza da yardımcı olacaktır.
Doktora yeterlilik sınavında takip etmeniz gereken ipuçları
Yeterlilik sınavında yüksek puanlar elde etmenize yardımcı olacak birkaç ipucu daha vermek istiyoruz.
- Ağ: Bölümünüzde yeterlilik sınavlarını geçmiş, özellikle de sizinle aynı komite üyelerinden bazılarına sahip olan diğer öğrencilerle mutlaka konuşun. Onlara deneyimlerini, sınavlarda ele alınan konuları, komite üyelerinin sorduğu soruları ve neyi farklı yapsaydım dediklerini sorun.
- Gözden geçirme: Alt düzey kurslardan başlayarak ve ilerleyerek tüm sınıflarınızdan tüm notlarınızı, ödevlerinizi ve diğer ders materyallerini gözden geçirdiğinizden emin olun. Araştırma alanınızdaki en temel bilgileri bile gözden geçirin – sahip olduğunuz ekstra bilgiler size yardımcı olabilir.
- Uygulama: Üniversitenize bağlı olarak, yeterlilik sınavlarınızın bir kısmı tez araştırma teklifinize odaklanabilir. Teziniz için şu ana kadar derlediğiniz her şeyi gözden geçirin ve tüm bilgilerinizin hazır olduğundan emin olun. Ardından, araştırmanızı bir kitleye birden çok kez açıklama pratiği yapın.
