Neden Üniversiteler Yayıncılardan Paralarının Karşılığını Alamıyorlar?
Üniversitelerin çoğu akademik yayınlara erişim için ticari akademik yayıncılar ile anlaşmalar yaparlar. Bunun sonucunda da, her ne kadar belli indirimler alsalar da, oldukça yüksek meblağlar öderler. Fakat ödedikleri bu paranın karşılığını alabiliyorlar mı? Yapılan bir araştırmaya göre, ticari akademik yayıncıların kattığı değer, kâr amacı gütmeyen yayıncıların kattığı değerden çok daha düşük kalıyor. Burada bahsettiğimiz değer üniversitelerin verdikleri paranın karşılığında aldıkları değer. Burada bir terslik yok mu?
Ticari yayıncılara ödenen para fazla mı?
Yayıncıların neredeyse hepsi, kendilerine ödedikleri üyelik ücretlerini açıklamamaları için üniversiteler ile gizlilik anlaşması imzalarlar. Böyle bir anlaşma yapmalarının nedenlerinden biri diğer yayıncılarla rekabet etmek için fiyatları indirmek zorundan kalmamak. İkincisi ise bireysel üyelikler için fiyatlarını değiştirebilme esnekliğine sahip olma istekleri. Amerika’da yapılan bir araştırmada, bazı üniversitelerden bu bilgiler alınmış ve ortaya ilginç sonuçlar çıkmış. Araştırmaya göre, üniversitelerin ticari akademik yayıncılara ödediği miktar, kâr amacı gütmeyen yayıncılara ödediği miktarın neredeyse 20 katı. Bu adaletli bir kıyaslama değil aslında, çünkü ticari yayıncıların yayınladığı akademik araştırma miktarı diğerlerine oranla kat be kat daha fazla. Bu iki tip yayıncı arasında daha sağlıklı ve adaletli bir kıyaslama yapmak için ekonomistler başka bir yöntem bulmuş: Bildiğiniz gibi, bir derginin önemi, aldığı atıflara göre belirlenir. Ekonomistler de buradan yola çıkarak her dergi için atıf başına maliyetleri hesaplamışlar. Buna göre, bazı ticari yayıncıların atıf başına maliyeti, kâr amacı gütmeyen yayıncılara göre 3 kat, bazı yayıncılarda ise 10 kat daha fazla. Kısacası, buradaki analize göre, kâr amacı gütmeyen yayıncıların yayınladığı dergiler, ticari yayıncıların dergilerine göre 3 ile 10 kat arası daha fazla değere sahip.
Yüksek kâr, düşük değer
Yukarıdaki rakamlara göre, üniversitelerin ticari yayıncılardan aldıkları değer oldukça az, peki işe bir de yayıncı tarafından bakarsak durum nasıl? Oldukça iyi, hatta harika! Çünkü ticari akademik yayıncılık piyasasını kontrol eden yayıncıların kâr oranları neredeyse %40’lara kadar çıkıyor. Böyle bir kâr oranı, çoğu ticari işletmede yoktur. Bu rakamlar üniversiteler ile neden gizlilik anlaşmaları imzaladıklarını da ortaya çıkarıyor. Özellikle büyük üniversitelerin ve kütüphanelerin bu gidişata dur demeleri için kontratlarını ve bunun karşılığında aldıkları değeri bir daha gözden geçirmeleri gerekiyor.
