18

Hızlandırılmış Hakem Değerlendirmesi

Bilim dünyası hakem değerlendirmesi sistemi üzerinden yürüyor desek sanırım yanlış olmaz. Unutanlar için tekrar hatırlatmak gerekirse, hakem değerlendirmesi bilimsel bir makalenin yine o konuda uzman akademisyenler ve bilim insanları tarafından kontrol edilmesidir. Bu kontrol sistemi üzerinde dönen tartışmalar ise uzun süredir devam ediyor. Kimisince yararlı bulunuyor, kimisince ise tamamen zaman kaybı olarak görülüyor. Sistemin zaman kaybı olduğu eleştirisini yapanlar çok da haksız sayılmaz, çünkü bu süreç bazen o kadar uzuyor − ki bazı popüler dergilerde bu süre bir seneye kadar çıkıyor − araştırma konusu güncelliğini yitiriyor. Hızlandırılmış hakem değerlendirmesi imkân dâhilinde mi?

“Fast Track Peer Review” Nedir?

Yayıncılar uzun değerlendirme sürelerini azaltmak için bazı özel hizmetler de veriyorlar. İngilizcesi “fast track peer review” olan hızlı değerlendirme sistemi de bunlardan biri. Burada yapılan, bazı makalelerin öne çekilerek daha hızlı bir değerlendirmeden geçirilmesi. Aslında makalenin hızlı kontrol edilip edilmemesi tamamen o araştırmayı inceleyen akademisyene kalmış durumda. Bu süreyi kısa da tutabilir altı aya kadar da uzatabilir. Hızlı değerlendirme sürecinde yayıncılar akademisyenlere belli ücret ve yaptırımlar uygulayarak bu süreyi kısaltmaya çalışıyorlar. Ancak hakem değerlendirmesi sürecinde makaleler birden fazla kişiye gönderilir ve hepsinden alınan incelemelerin ortalaması çıkartılır. Bu yüzden bu süreyi kısaltmak da hiç kolay değildir.

Peki, her makaleye bu hızlandırılmış sistem uygulanır mı? Sorunun cevabı hayır! Hızlı değerlendirmeye alınacak makaleler genellikle makalenin önemine ve kalitesine göre seçilir. Ayrıca konunun güncel bir konu olması da seçim konusunda önemli bir kriterdir. Örneğin insan sağlığını konu alan, önemli bir gelişme ile ilgili araştırma ve makaleler değerlendirme sırasında bir adım öndedir. Diğer bir ölçüt ise rakip yayıncılardır. Aynı konu hakkında başka makale yayınlayacak dergilerin önüne geçmek için de bu süreç hızlandırılabilir.

Makalelerin Kalitesi Ne Durumda?

Herkesin aklına şu soru gelebilir: Hızlı değerlendirilen makalelerin kalitesinde bir düşüş olur mu? Yapılan bazı araştırmalara göre hızlı değerlendirilen makaleler ile normal hızda incelenen makalelerinin kalitesi konusunda bir fark yok. Hatta makalelerin iptali yani geri çekilmesi açısından da bir artış söz konusu değil. Araştırmaların atıf sayılarına baktığımızda bu konuda da bir fark gözükmüyor.

Popüler yayıncılar kendi hızlandırılmış hakemlik sistemlerine oldukça güveniyorlar. Bu sistemin normal değerlendirme sürecinden çok farklı olmadığını belirten yayıncılar, kalite konusunda şu ana kadar bir sorun yaşamadıklarını da ifade ediyorlar.

X

Ücretsiz makalelerinizi tükettiniz.

Araştırma yazarlığı ve akademik yayıncılık konusundaki tüm kaynaklarımıza sınırsız erişim sağlamak için ücretsiz üye olun:

  • 320 + blog makaleleri
  • 50+ Web Seminerleri
  • 10+ Uzman podcast
  • 10+ e-Kitap
  • 10+ Kontrol Listesi
  • 50+ İnfografikler